Εθνική Επέτειος 28ης Οκτωβρίου 1940
Το χρονικό του «ΟΧΙ» - "Alors, c’est la guerre".
Του Δρ. Κωνσταντίνου Απ. Καραγιάννη*.
Η 28η Οκτωβρίου σηματοδοτεί την απαρχή του «Έπους του Σαράντα», της ένδοξης ιστορικής περιόδου αντίστασης των Ελλήνων στα ολοκληρωτικά καθεστώτα, στο φασισμό και το ναζισμό. Μιας ιστορικής περιόδου στρατιωτικών θριάμβων, μα και ταυτόχρονα μεγάλων θυσιών, μίας σθεναρής άρνησης του ελληνικού λαού να υποταχθεί στις δυνάμεις της βίας.
Η Επέτειος του «ΟΧΙ» μνημονεύει την άρνηση της Ελλάδας στις ιταλικές αξιώσεις που περιλαμβανόταν στο τελεσίγραφο που επιδόθηκε από τον Ιταλό Πρέσβη Εμανουέλε Γκράτσι στον τότε Πρόεδρο της Ελληνικής Κυβερνήσεως Ιωάννη Μεταξά, τα ξημερώματα της 28ης Οκτωβρίου του 1940.
Συνέπεια της αρνήσεως αυτής ήταν η είσοδος της Ελλάδας στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και η έναρξη του Ελληνοϊταλικού πολέμου.
Λίγο μετά τις 3 τα ξημερώματα της 28ης Οκτωβρίου του 1940, η τότε Ιταλική Κυβέρνηση απέστειλε στην Ελλάδα τελεσίγραφο, δια του Ιταλού Πρέσβη στην Αθήνα, ο οποίος και το επέδωσε ιδιόχειρα στον Ιωάννη Μεταξά, στην οικία του στην Κηφισιά.
Απαιτούσε την ελεύθερη διέλευση του Ιταλικού στρατού από την Ελληνοαλβανική μεθόριο, προκειμένου ακολούθως να καταλάβει κάποια στρατηγικά σημεία του Βασιλείου της Ελλάδος (λιμένες, σταθμούς, αεροδρόμια κλπ.), για ανάγκες ανεφοδιασμού και άλλων διευκολύνσεών του, για τη μετέπειτα προώθησή του στην Αφρική.
Μετά την ανάγνωση του κειμένου, ο Μεταξάς έστρεψε το βλέμμα
του στον Ιταλό Πρέσβη και του απάντησε στα γαλλικά (η γαλλική αποτελεί την επίσημη
γλώσσα της διπλωματίας) την ιστορική φράση: "Alors, c’est la guerre"
(Λοιπόν, αυτό σημαίνει πόλεμο), εκδηλώνοντας έτσι την αρνητική θέση επί των
ιταλικών αιτημάτων.
Ο Μεταξάς εκείνη τη στιγμή είχε εκφράσει το ελληνικό λαϊκό συναίσθημα, την άρνηση της υποταγής, και αυτή η άρνηση πέρασε στον τότε ελληνικό Τύπο με την λέξη «ΟΧΙ».
Η απόφαση του Ιωάννη Μεταξά να απορρίψει το ιταλικό τελεσίγραφο έθεσε άμεσα σε λειτουργία την ελληνική πολεμική μηχανή. Μαζί με την στρατιωτική προετοιμασία της χώρας μπαίνει σε εφαρμογή το σχέδιο πολιτικής επιστράτευσης, βάσει της οποίας ο πληθυσμός όλης της χώρας αδιακρίτως φύλου και άπαντες οι οργανισμοί όφειλαν να «συντρέχωσι και συνεισφέρουσι εις την Εθνικήν Άμυναν υποκείμενοι εις πειθαρχίαν πολέμου».
Οι επιστρατευμένοι νέοι άρχισαν να εισρέουν κατά χιλιάδες στα έμπεδα για να καταταγούν. Με ενθουσιασμό και πάθος, με σημαίες και εμβατήρια, οι Έλληνες ντύνονται στο χακί και ξεκινούν για το μέτωπο ωσάν να πηγαίνουν σε γιορτή. Και ήταν πράγματι γιορτή. Η πιο λαμπρή ίσως γιορτή της νεότερης ελληνικής Ιστορίας. Αν και είχαν στη διάθεσή τους πέντε ημέρες για να παρουσιαστούν, το ογδόντα τοις εκατό παρουσιάστηκε την πρώτη μέρα. Εκείνη η πραγματικά «ταχύρρυθμη επιστράτευση» αποτέλεσε την πρώτη μεγάλη ελληνική νίκη.
Η πραγματικότητα του πολέμου ένωσε και συνήγειρε μια κοινωνία που μέχρι τότε ήταν διχασμένη από την πολιτική αστάθεια και απογοητευμένη από τον τορπιλισμό του καταδρομικού "Έλλη" που πραγματοποιήθηκε στην Τήνο στις 15 Αυγούστου του 1940.
Η αποφασισμένη ηγεσία, η συστηματική πολεμική προετοιμασία της τριετίας που είχε προηγηθεί, οι ηρωικοί Έλληνες μαχητές και η μαζική κινητοποίηση του λαού, με μια πρωτοφανή για τα ελληνικά ιστορικά δεδομένα σύμπνοια, συνέβαλαν συνδυαστικά στη γραφή του έπους του 1940.
Παρατίθενται αυτούσια τα διαγγέλματα των πρωταγωνιστών της ιστορικής βραδιάς
Διάγγελμα του Ιωάννη Μεταξά προς τον ελληνικό λαό (28-10-1940)
Προς τον ελληνικόν λαόν,
Η στιγμή επέστη που θα αγωνισθώμεν διά την ανεξαρτησίαν της Ελλάδος, την ακεραιότητα και την τιμήν της. Μολονότι επεδείξαμεν την πλέον αυστηράν ουδετερότητα και ίσην, προς όλους, η Ιταλία μη αναγνωρίζουσα εις ημάς το δικαίωμα να ζώμεν ως ελεύθεροι Έλληνες μου εζήτησεν σήμερον την 3ην πρωινήν ώραν, την παράδοσιν τμημάτων του εθνικού εδάφους κατά την ιδίαν αυτής βούλησιν ότι προς κατάληψιν αυτών η κίνησις των στρατευμάτων της θα ήρχιζε την 6ην πρωινήν. Απήντησα εις τον Ιταλόν Πρέσβυν ότι θεωρώ και το αίτημα αυτό καθ’ εαυτό και τον τρόπον με τον οποίον γίνεται τούτο ως κήρυξιν πολέμου της Ιταλίας κατά της Ελλάδος.
Έλληνες, τώρα θα αποδείξωμεν εάν είμεθα άξιοι των προγόνων μας και της ελευθερίας, την οποίαν μας εξησφάλισαν οι προπάτορές μας. Όλον το Έθνος ας εγερθή σύσσωμον, αγωνισθήτε διά την Πατρίδα, τας γυναίκας, τα παιδιά σας, και τας ιεράς μας παραδόσεις.
Νυν υπέρ πάντων ο Αγών!
Ο Πρόεδρος της Κυβερνήσεως, Ιωάννης Μεταξάς
Διάγγελμα του Βασιλιά Γεωργίου Β΄ προς τον ελληνικό λαό (28-10-1940)
Προς τον ελληνικόν λαόν,
Ο Πρόεδρος της Κυβερνήσεως, σας ανήγγειλε προ ολίγου υπό ποίους όρους ηναγκάσθημεν να κατέλθωμεν εις πόλεμον κατά της Ιταλίας, επιβουλευθείσης την ανεξαρτησίαν της Ελλάδος.
Κατά την μεγάλην αυτήν στιγμήν, είμαι βέβαιος ότι κάθε Έλλην και κάθε Ελληνίς, θα εκτελέσωσι το καθήκον των και θα φανώμεν αντάξιοι της ενδόξου ημών Ιστορίας.
Με πίστην εις τον Θεόν
και εις τα πεπρωμένα της φυλής, το Έθνος σύσσωμον και πειθαρχούν ως εις
άνθρωπος θα αγωνισθή υπέρ βωμών και εστιών μέχρι της τελικής Νίκης.
Εν τοις Ανακτόροις των Αθηνών, τη 28η Οκτωβρίου 1940, Ο Βασιλεύς, Γεώργιος Β΄
Μήνυμα Αρχιεπισκόπου Αθηνών προς τον ελληνικό λαό (28-10-1940)
Τέκνα εν Κυρίω αγαπητά,
Η Α.Μ. ο Βασιλεύς και ο Πρόεδρος της εθνικής ημών Κυβερνήσεως
καλούν ημάς πάντας ίνα αποδυθώμεν εις Άγιον υπέρ Πίστεως και Πατρίδος αμυντικόν
αγώνα. Η Εκκλησία ευλογεί τα όπλα τα ιερά και πέποιθεν ότι τα τέκνα της
Πατρίδος ευπειθή εις το κέλευσμα Αυτής και του Θεού θα σπεύσουν εν μιά ψυχή και
καρδιά ν΄ αγωνισθούν υπέρ βωμών και εστιών και της Ελευθερίας και τιμής και θα
συνεχίσουν ούτω την απ΄ αιώνων πολλών αδιάκοπον σειράν των τιμίων και ενδόξων
αγώνων και θα προτιμήσουν τον ωραίον θάνατον από την άσχημον ζωήν της δουλείας.
Και μη φοβούμεθα από των αποκτεινόντων το σώμα, την δε ψυχήν μη δυναμένων
αποκτείναι, ας φοβούμεθα δε μάλλον τον δυνάμενον και ψυχή και σώμα απωλέσαι.
Επιρρίψωμεν επί Κύριον την μέριμναν ημών και Αυτός θα είναι βοηθός και
αντιλήπτωρ εν τη αμύνη κατά της αδίκου επιθέσεως των εχθρών. Ούτοι εν άρμασι
και ούτοι εν ίπποις, ημείς δε εν ονόματι Κυρίου του Θεού και εν τη γενναιότητι
και ανδρεία μεγαλυνθησόμεθα.
Η χάρις του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού και η αγάπη του Θεού και Πατρός είη μετά πάντων ημών.
Ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος Χρύσανθος.
Ημερήσια Διαταγή Αρχιστράτηγου Παπάγου (28-10-1940)
Η Α.Μ. ο Βασιλεύς και η Εθνική Κυβέρνησις μου ενεπιστεύθησαν την αρχηγίαν του Στρατού.
Αναλαμβάνων αυτήν, καλώ τους Αξιωματικούς και οπλίτας του Ελληνικού Στρατού εις την εκτέλεσιν του υψίστου προς την Πατρίδα καθήκοντος με την μεγαλυτέραν αυταπάρνησιν και σταθερότητα. Ουδείς πρέπει να υστερήσει.
Η υπόθεσις του αγώνος, τον οποίον μας επέβαλεν ο αχαλίνωτος ιμπεριαλισμός μιας Μεγάλης Δυνάμεως, η οποία ουδέν είχε ποτέ να φοβηθή από ημάς, είναι η δικαιοτέρα υπόθεσις, την οποίαν είναι δυνατόν να υπερασπισθή ένας Στρατός. Πρόκειται περί αγώνος υπάρξεως. Θα πολεμήσωμεν με πείσμα, με αδάμαστον εγκαρτέρησιν, με αμείωτον μέχρι τελευταίας πνοής ενεργητικότητα. Έχω ακράδαντον την πεποίθησιν ότι ο Ελληνικός Στρατός θα γράψη νέας λαμπράς σελίδας εις την ένδοξον ιστορίαν του Έθνους.
Μή αμφιβάλλετε ότι τελικώς θα επικρατήσωμεν με την βοήθειαν και την ευλογίαν του Θεού και τας ευχάς του Έθνους.
Έλληνες Αξιωματικοί και οπλίται φανήτε Ήρωες!
Αρχιστράτηγος Αλέξανδρος Παπάγος
-------
Τηλεγράφημα Τσώρτσιλ προς Ι. Μεταξά (28-10-40)
Προς Πρόεδρον Ελληνικής Κυβερνήσεως κ. Ι. Μεταξά
Λονδίνο, 28 Οκτωβρίου 1940
Αι απειλαί και αι εκφοβιστικαί προσπάθειαι της Ιταλίας απεδείχθησαν ανίσχυροι προ του ηρέμου θάρρους σας. Δι΄ ο και προσέφυγεν αύτη εις απρόκλητον επίθεσιν κατά της πατρίδος σας, αναζητούσα εις αβασίμους κατηγορίας την δικαίωσιν της επαισχύντου πράξεώς της. Ο τρόπος κατά τον οποίον ο ελληνικός λαός, υπό την ανταξίαν αυτού ηγεσίαν σας, αντιμετώπισε τους κινδύνους και τας προκλήσεις των τελευταίων μηνών, προκαλεί τον θαυμασμόν του Βρεττανικού λαού διά την Ελλάδα. Αι μεγάλαι αρεταί του ελληνικού λαού θα τον στηρίξουν και κατά την παρούσαν δοκιμασίαν.
Θα σας παράσχωμεν πάσαν δυνατήν συνδρομήν, θα πολεμήσωμεν μαζί σας τον κοινόν εχθρόν και μαζί θα μοιρασθώμεν την νίκην μας.
Πρωθυπουργός Ηνωμένου Βασιλείου, Ουΐνστων Τσώρτσιλ
-------
Το λεγόμενο «Έπος του Σαράντα» και οι μεγάλες νίκες που ο ελληνικός στρατός κατήγαγε εις βάρος των Ιταλών, καθιερώθηκε να γιορτάζονται κάθε χρόνο στις 28 Οκτωβρίου, την ημέρα της επίδοσης του ιταλικού τελεσιγράφου και της άρνησης του Ιωάννη Μεταξά να συναινέσει.
Ήταν ένας μεγαλειώδης αγώνας που ως σήμερα εμπνέει, καθοδηγεί και προκαλεί δέος και σεβασμό για τους προγόνους μας και τα ιδανικά που υπερασπίστηκαν μέχρι θανάτου, ώστε να απολαμβάνουμε εμείς την ελευθερία μας σε ένα σύγχρονο, ευρωπαϊκό Κράτος Δικαίου, σε μία Ελλάδα με εμπιστοσύνη στις δυνάμεις της, αισιόδοξη και υπερήφανη.
