Άρθρο: Το κυκλοφοριακό πρόβλημα στο Πολεοδομικό Συγκρότημα

Το κυκλοφοριακό πρόβλημα – Ανάλυση, συμπεράσματα, προτάσεις.

Η συγκεκριμένη ανάλυση, περιλαμβάνει:

- την παρουσίαση της γενικής εικόνας του κυκλοφοριακού προβλήματος.

- την προσέγγιση και άποψη των ειδικών και συγκεκριμένα του Σ.Ε.Σ.

- την ανάλυση του προβλήματος στο πολεοδομικό μας συγκρότημα.

- συμπεράσματα και προτάσεις για την επίλυση του προβλήματος.

1) Γενική εικόνα

Τα κυκλοφοριακά προβλήματα στις πόλεις της Ελλάδας είναι σημαντικά και διαρκώς αυξάνονται. Προβλήματα δεν εμφανίζονται μόνο στις μεγάλες πόλεις, αλλά και σε πόλεις μεσαίου, μικρού ή ακόμη και πολύ μικρού μεγέθους. Προφανώς, το είδος και το μέγεθος των προβλημάτων διαφέρουν μεταξύ τους. Τα πιο συχνά εμφανιζόμενα, είναι η κυκλοφοριακή συμφόρηση, η έλλειψη χώρων στάθμευσης, τα τροχαία ατυχήματα, οι δυσχερείς μετακινήσεις πεζή και με ποδήλατο και η ανεπαρκής σήμανση. Τα προβλήματα αυτά έχουν πολλές επιπτώσεις, εκ των οποίων οι σημαντικότερες είναι οι χαμένες ανθρωποώρες, η ατμοσφαιρική και ηχητική ρύπανση, το οικονομικό και κοινωνικό κόστος, η δυσχερής κίνηση των πεζών και συνολικά η υποβάθμιση της ποιότητας ζωής.

Τα προβλήματα δεν συνίστανται μόνο σε θέματα υποδομής και οδικής συμπεριφοράς, αλλά και στον επιμέρους τεμαχισμό των αρμοδιοτήτων μεταξύ των εμπλεκομένων φορέων. Στην Ελλάδα, οι εμπλεκόμενοι φορείς στα κυκλοφοριακά θέματα των πόλεων είναι:

• Υπουργείο Οικονομικών: αρμόδιο για τη χρηματοδότηση έργων.

• ΥΠΕΚΑ & Υπουργείο Μεταφορών.: αρμόδια για το σχεδιασμό, τον προγραμματισμό, την υλοποίηση και τη συντήρηση του βασικού οδικού δικτύου, της σηματοδότησης όλου του δικτύου, αλλά και του πολεοδομικού σχεδιασμού. Επίσης αρμόδια για όλα τα θέματα που αφορούν τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς (αστικές και υπεραστικές συγκοινωνίες) και τις άδειες ΤΑΧΙ. Σημειώνεται ότι τα δύο Υπουργεία έχουν και παράλληλες αρμοδιότητες.

• Υπουργείο Δημόσιας Τάξης: αρμόδιο για την επιτήρηση των κανόνων κυκλοφορίας και στάθμευσης.

• Περιφερειακή Διοίκηση: αρμόδια για την έγκριση και κατανομή κονδυλίων.

• Α’ βαθμός Τοπικής Αυτοδιοίκησης: αρμόδιος για το σχεδιασμό, τον προγραμματισμό, την υλοποίηση και τη συντήρηση του τοπικού οδικού δικτύου και της δημοτικής συγκοινωνίας, συναρμόδιος για τον πολεοδομικό σχεδιασμό και αρμόδιος επικουρικά για την αστυνόμευση (μέσω της Δημοτικής Αστυνομίας).

Σημαντικό όμως παράγοντα, σε σχέση με τα κυκλοφοριακά θέματα παίζουν και:

• Σύλλογοι πολιτών, καθώς και μεμονωμένοι πολίτες

• Σύλλογοι επαγγελματιών οδηγών που παρέχουν μεταφορικές υπηρεσίες

• Διάφοροι εμπλεκόμενοι φορείς.

2) Η προσέγγιση του Συλλόγου Ελλήνων Συγκοινωνιολόγων

α. Βασικά προβλήματα

Στην Ελλάδα τα βασικότερα προβλήματα σε σχέση με το κυκλοφοριακό των πόλεων είναι:

1) Έλλειψη στρατηγικής για την οργάνωση του συστήματος μεταφορών σε επίπεδο πόλης και έλλειψη συγκεκριμένης πολιτικής για την κυκλοφορία και τη στάθμευση των οχημάτων, αλλά και την κυκλοφορία των πεζών.

2) Αποσπασματική μελέτη των κυκλοφοριακών θεμάτων, με αντίστοιχη αποσπασματικότητα στην εφαρμογή των κάθε είδους μέτρων αντιμετώπισης των προβλημάτων.

3) Πολεοδομικός σχεδιασμός (ΓΠΣ, κ.λπ.) χωρίς ουσιαστική κυκλοφοριακή θεώρηση ή συντονισμό με τον αντίστοιχο συγκοινωνιακό σχεδιασμό.

4) Ελλιπής συγκοινωνιακός σχεδιασμός. Συνήθως δεν λαμβάνονται υπ’ όψη όλες οι παράμετροι που σχετίζονται με την κυκλοφορία και στάθμευση των οχημάτων (πολεοδομικός σχεδιασμός-χρήσεις γης, συγκοινωνιακά στοιχεία, περιβαλλοντικές παράμετροι, οικονομικά στοιχεία, πληθυσμιακά στοιχεία).

5) Ελλιπής τακτική παρακολούθηση κυκλοφοριακών στοιχείων και αξιολόγηση των αποτελεσμάτων της εφαρμογής των κυκλοφοριακών παρεμβάσεων.

6) Βραχυπρόθεσμος χρονικός ορίζοντας σχεδιασμού.

7) Ελλιπής οργάνωση και στελέχωση των Ο.Τ.Α. σε συγκοινωνιακά θέματα.

8) Έλλειψη συστηματικής και συνεχούς επιτήρησης των κανόνων κυκλοφορίας και στάθμευσης.

9) Ανεπάρκεια προϋπολογισμού των αρμόδιων φορέων για την υλοποίηση των έργων της αρμοδιότητάς τους.

10) Εμπλοκή αρμοδιοτήτων μεταξύ των αρμόδιων φορέων και έλλειψη συντονισμού μεταξύ των εμπλεκομένων φορέων.

β. Βασικές Αρχές

Το κυκλοφοριακό των πόλεων εξαρτάται από την αποτελεσματική και οπωσδήποτε συνδυασμένη προώθηση των παρακάτω αρχών:

1) Θεσμοθέτηση φορέα σχεδιασμού των κυκλοφοριακών θεμάτων σε κάθε πόλη και σαφής διαχωρισμός μεταξύ του σχεδιασμού και της υλοποίησης των συγκοινωνιακών έργων.

2) Διάθεση στους φορείς υλοποίησης, επαρκών κονδυλίων για την εφαρμογή των μέτρων αντιμετώπισης των κυκλοφοριακών προβλημάτων.

3) Χρονικός ορίζοντας σχεδιασμού μακροπρόθεσμος, με ενδιάμεσα τακτά χρονικά σημεία παρακολούθησης, ελέγχου, και επανασχεδιασμού.

4) Είναι διεθνώς αποδεδειγμένο, ότι τα περισσότερα μέτρα αντιμετώπισης των κυκλοφοριακών προβλημάτων δεν έχουν άμεσα αποτελέσματα. Η αντίδραση της πλειοψηφίας των πολιτών, είναι πολλές φορές αρνητική. Συνεπώς, είναι απαραίτητη η ύπαρξη πολιτικής βούλησης, για την υλοποίηση των απαιτούμενων μέτρων αντιμετώπισης των κυκλοφοριακών προβλημάτων και την αντιμετώπιση των προσωρινών αντιδράσεων.

5) Επαρκής ενημέρωση των πολιτών για τις επικείμενες κυκλοφοριακές παρεμβάσεις. Εφαρμογή ολοκληρωμένης και σύγχρονης επικοινωνιακής στρατηγικής, για τη διαρκή ενημέρωση και συνεργασία ανάμεσα στους αρμόδιους φορείς και τους πολίτες. Τελικές αποφάσεις σε πνεύμα συναίνεσης, για την αποφυγή κοινωνικών αντιδράσεων.

6) Οργάνωση και στελέχωση των Ο.Τ.Α. με το δυναμικό που απαιτείται για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των συγκοινωνιακών θεμάτων της αρμοδιότητάς τους.

7) Ύπαρξη της κατάλληλης επιτήρησης (τακτική, αυστηρή και με συνεχή διάρκεια) η οποία θα διασφαλίζει την εύρυθμη λειτουργία του συστήματος μεταφορών της πόλης.

8) Οργάνωση του συστήματος είσπραξης των επιβαλλομένων προστίμων από τις παραβάσεις του Κ.Ο.Κ. και πλήρης εφαρμογή της νομοθεσίας.

9) Εφαρμογή συστημάτων νέων τεχνολογιών με την αξιοποίηση διεθνών εμπειριών.

γ. Προτεινόμενη Στρατηγική

1) Σύνταξη οργανογράμματος και ίδρυση του ενιαίου φορέα σχεδιασμού και διαχείρισης των κυκλοφοριακών θεμάτων των πόλεων.

2) Καθορισμός αρμοδιοτήτων και υπεύθυνου φορέα ανά συγκοινωνιακό θέμα. Σαφής διαχωρισμός και διασφάλιση μη εμπλοκής αρμοδιοτήτων, μεταξύ διαφορετικών φορέων.

3) Σύνταξη προδιαγραφών για την εκπόνηση κυκλοφοριακών μελετών πόλεων.

4) Σύνταξη στρατηγικού σχεδίου συστήματος μεταφορών για διαφορετικές κατηγορίες πόλεων.

5) Καθορισμός τιμολογιακής πολιτικής για τους χρήστες του συγκοινωνιακού συστήματος, ανά κατηγορία πόλης (Μέσα Μαζικής Μεταφοράς, στάθμευση, μετεπιβίβαση, κυκλοφορία οχημάτων, κόμιστρα ΤΑΧΙ, χρήση οδικού συστήματος).

6) Υιοθέτηση επικοινωνιακής πολιτικής με συνεργασία όλων των συναρμόδιων φορέων.

δ. Προτεινόμενες Δράσεις

Το κυκλοφοριακό των πόλεων είναι πολύπλοκο και πολυδιάστατο θέμα. Για την σταδιακή επίλυσή του, απαιτούνται δράσεις , η έκταση και η μορφή των οποίων, εξαρτάται από την ιδιαιτερότητα της κάθε πόλης:

1) Εκπόνηση (ή επικαιροποίηση όπου έχουν εκπονηθεί στο παρελθόν) κυκλοφοριακών μελετών, λαμβάνοντας υπ’ όψη όλες τις σχετικές παραμέτρους.

2) Εκπόνηση εξειδικευμένων μελετών τροχαίων ατυχημάτων (εντοπισμός

μελανών σημείων και μέτρα αντιμετώπισης).

3) Χρήση των Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών (G.I.S.) για την καταγραφή, οργάνωση και ενημέρωση των συγκοινωνιακών θεμάτων των αρμοδίων φορέων (π.χ. οδικά ατυχήματα, σήμανση, κυκλοφοριακές ρυθμίσεις, οργάνωση της στάθμευσης).

4) Εφαρμογή αξιόπιστων πληροφοριακών συστημάτων, για την ενημέρωση και καθοδήγηση των οδηγών σε σχέση με τις κυκλοφοριακές συνθήκες και τις διαθέσιμες θέσεις στάθμευσης.

5) Δημιουργία και εφαρμογή κατάλληλων στρατηγικών πλάνων διαχείρισης της κυκλοφορίας.

6) Προώθηση της χρήσης των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς, του ποδηλάτου και της πεζή μετακίνησης, μέσω τεχνικών και οικονομικών πολιτικών.

7) Αύξηση της επιτήρησης των κανόνων κυκλοφορίας και στάθμευσης μέσω συμβατικών ή σύγχρονων μεθόδων.

8) Ίδρυση παρατηρητηρίων, που θα παρακολουθούν τις συνεχώς μεταβαλλόμενες κυκλοφοριακές συνθήκες και θα δημοσιοποιούν ανά τακτά χρονικά διαστήματα, τα αποτελέσματα από την παρακολούθηση των κυκλοφοριακών συνθηκών και την αποτελεσματικότητα των αντιστοίχων μέτρων διαχείρισης της κυκλοφορίας και της στάθμευσης, τροφοδοτώντας τον απολογισμό πολιτικών και μέτρων ενός ολοκληρωμένου σχεδιασμού.

3) Το Κυκλοφοριακό Πρόβλημα στο Πολεοδομικό μας Συγκρότημα

Επιχειρώντας μία ορθολογική προσέγγιση, σε ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα των σύγχρονων πόλεων, χαρακτηρίζουμε το «κυκλοφοριακό», ως ένα σύνθετο πρόβλημα με δύο κύριες συνιστώσες:

1.     Ανεπάρκεια του γενικού συστήματος μεταφορών.

2.  Μη αποτελεσματική χρήση του υπάρχοντος συστήματος.

Είναι χαρακτηριστικό ότι ο κάθε χρήστης του συστήματος μεταφορών, αντιλαμβάνεται διαφορετικά το πρόβλημα. Συγκεκριμένα, ο οδηγός Ι.Χ. δυσανασχετεί με την κυκλοφοριακή συμφόρηση και την δυσκολία στην εξεύρεση χώρου στάθμευσης. Ο χρήστης δικύκλου, παραπονιέται για την έλλειψη ικανών συνθηκών ασφαλείας, και την έλλειψη εκτεταμένου δικτύου ποδηλάτου. Ο επιβάτης μέσων μαζικής μεταφοράς, απαιτεί πυκνά και συνεπή δρομολόγια, που ταυτόχρονα μπορούν να τον οδηγήσουν σε κάθε συνοικία της πόλης. Ο πεζός απαιτεί μεγαλύτερα πεζοδρόμια και περισσότερους πεζοδρόμους. Για τα άτομα με ειδικές ανάγκες, η εξασφάλιση της προσβασιμότητας, αποτελεί βασική προτεραιότητα.

          Σε επίπεδο μελετών που μπορούν, αναλύοντας  την υφιστάμενη κατάσταση, να συνεισφέρουν στην επίλυση του «κυκλοφοριακού», διακρίνουμε δύο βασικές κατηγορίες:

          1. Γενικές μελέτες μεταφορών & κυκλοφορίας.

          2. Διαχειριστικές κυκλοφοριακές μελέτες.

 Όσον αφορά την πόλη μας, ολοκληρώθηκε το 1999 η «Γενική Μελέτη Μεταφορών και Κυκλοφορίας της Πόλης του Βόλου».  Ταυτόχρονα, έχει υλοποιηθεί ένα πλήθος διαχειριστικών μελετών  (ελεγχόμενη στάθμευση, παράκαμψη πολεοδομικού συγκροτήματος, δίκτυο ποδηλατοδρόμων, φωτεινές σηματοδοτήσεις, πληροφοριακή σήμανση, μονοδρομήσεις οδών, πεζοδρομήσεις οδών, προτεραιότητες οδών, κυκλοφοριακές ρυθμίσεις). Απολύτως απαραίτητη είναι η επικαιροποίηση της Κυκλοφοριακής Μελέτης και η μελέτη φωτεινής σηματορύθμισης του Δήμου Βόλου, παράλληλα με τις μικρότερες διαχειριστικές μελέτες που συνεχίζουν να εκπονούνται.

 Στον Νομό Μαγνησίας κυκλοφορούν σήμερα 82000 οχήματα Ι.Χ. Εκτιμάται ότι το 70% των οχημάτων αυτών ( = 57400 ), κινούνται στο πολεοδομικό συγκρότημα. Συνυπολογίζοντας τις 4500 νέες άδειες κυκλοφορίας Ι.Χ.  οι οποίες εκδίδονται κατ’ έτος, και τον πολύ μεγάλο αριθμό βαρέων οχημάτων, που συνεχίζουν να διασχίζουν την πόλη, με προορισμό το Πήλιο και τις εγκαταστάσεις της ΑΓΕΤ, αντιλαμβανόμαστε το μέγεθος του προβλήματος.

 Η ταυτόχρονη λειτουργία υπηρεσιών, τραπεζών, δικαστηρίων, ιατρείων, γραφείων και καταστημάτων σε μία ιδιαίτερα περιορισμένη εδαφική ακτίνα, ο διοικητικός, φυσικός και τεχνικός τεμαχισμός του πολεοδομικού συγκροτήματος (διαφορετικοί δήμοι, χείμαρροι και σιδηροδρομικές γραμμές), οξύνουν το κυκλοφοριακό πρόβλημα και περιορίζουν σημαντικά τις δυνατότητες επίλυσής του.  

4. Συμπεράσματα & Προτάσεις :

- Η αποπεράτωση και η άμεση απόδοση στην κυκλοφορία της περιφερειακής οδού, σε ολόκληρο το μήκος της (από την οδό Αθηνών στο ύψος  του Βιολογικού - Ανισόπεδο κόμβο Λαρίσης - Νέα Σήραγγα Γορίτσας - Παράκαμψη Αγριάς & Λεχωνίων), θα ανακουφίσει την πόλη σε μεγάλο βαθμό.

- Η λειτουργία ενός ολοκληρωμένου συστήματος διαχείρισης της κυκλοφορίας, εφοδιασμένου με προγράμματα φωτεινής σηματοδότησης, με δυνατότητα τροποποίησης των χρόνων πρασίνου, ανάλογα με τη ζήτηση, αποτελεί επένδυση για την πόλη.

- Η αναδιάρθρωση των αστικών συγκοινωνιών (υλοποίηση νέων γραμμών, συγχώνευση γραμμών, ενιαίο εισιτήριο, πύκνωση δρομολογίων, λειτουργία mini bus), κρίνεται απολύτως απαραίτητη.

- Η δημιουργία νέων χώρων στάθμευσης (με ικανή μελέτη χωροθέτησης και τιμολόγησης αυτών, κεντρικά ή περιμετρικά), είναι επιβεβλημένη.
- Η αναδιοργάνωση και αναβάθμιση του Δημοτικού Συστήματος Ελεγχόμενης Στάθμευσης.

- Η μετεγκατάσταση των τραπεζών και των πολυκαταστημάτων σε μη κεντρικές περιοχές της πόλης θα έχει ευεργετικά αποτελέσματα.
- Η δημιουργία δώδεκα σύγχρονων ισόπεδων κυκλικών κόμβων, συγκεκριμένα Λαρίσης - Διμηνίου, Λαρίσης - Αθηνών, Λαμπράκη - Σέκερη (ΚΤΕΛ), Λαμπράκη - Παπαδιαμάντη (ΟΣΕ), Λαμπράκη - Δημητριάδος - Ιάσονος (Δημαρχείο), Αθηνών - Σέκερη, Πολυμέρη - Σταδίου (ΝΟΒ), Αστέρια Αγριάς, Μαιάνδρου - Αναπαύσεως, Βενιζέλου (κολυμβητήριο Ν. Ιωνίας), Φυτόκου (Ν. Ιωνία).

- Η πλήρης αστυνόμευση (συνεργασία τμήματος τροχαίας και δημοτικής αστυνομίας – αριθμητική ενίσχυση – επιλογή κρισίμων σημείων), αποτελεί βασική προϋπόθεση.

- Η άμεση στελέχωση και λειτουργία του Πάρκου Κυκλοφοριακής Αγωγής, αποτελεί επένδυση για την μελλοντική ορθή χρήση του συστήματος μεταφορών.

- Η επέκταση του δικτύου των ποδηλατοδρόμων που θα υλοποιηθεί σε ένα πλαίσιο ασφαλούς κίνησης, ταιριάζει απόλυτα στο «προφίλ» της πόλης μας.

- Η ανακατασκευή των πεζοδρομίων και η εφαρμογή των προδιαγραφών για την διευκόλυνση των ατόμων με ειδικές ανάγκες, αναδεικνύει την οφειλόμενη κοινωνική ευαισθησία.

- Η ξεκάθαρη άποψη της εκάστοτε πολιτικής - δημοτικής αρχής, και η σαφής, υπεύθυνη τοποθέτηση όλων των εμπλεκομένων φορέων (εμπορικός σύλλογος, επιμελητήρια, ΚΤΕΛ, ΤΑΞΙ) απέναντι στο πρόβλημα, θα αποφέρει τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα.   

Κλείνοντας την παρούσα ανάλυση, θα ήθελα να επισημάνω πως, πάνω από κάθε κυκλοφοριακή μελέτη και πέρα από κάθε μέτρο που θεωρητικά και επιστημονικά θα συντελέσει στην επίλυση των προβλημάτων, βρίσκεται η συμπεριφορά του καθενός από εμάς.

Η έλλειψη κυκλοφοριακής παιδείας, χαρακτηρίζει δυστυχώς πολλούς από τους συμπολίτες μας. Ο σεβασμός στις υπάρχουσες ρυθμίσεις και η ορθολογική χρήση του συστήματος μεταφορών, αποτελούν θεμελιώδεις παράγοντες άμβλυνσης και περιορισμού του «κυκλοφοριακού προβλήματος».

Κωνσταντίνος Απ. Καραγιάννης

Πολιτικός Μηχανικός

& Συγκοινωνιολόγος M.Sc.

Πρόεδρος Πολιτικών Μηχανικών Μαγνησίας